Je paard mankt plots en je schrikt je rot! Dat was gisteren toch nog niet? Hoe kan dat nu? Oooh hij heeft zo’n pijn - er moet iets aan gebeuren! HELP! En als je geen andere zichtbare aanwijzingen hebt (zoals erge wonde of een zwelling aan het been) dan is de kans groot dat het een blein (ook abces of hoefzweer genoemd) is in de onbelaste hoef. En dan bel je mij of je dierenarts. Samen met DA Gerald Demaerel geven we graag een volledige uitleg bij het fenomeen blein, hoefzweer of te wel: een abces.

Wat is een blein?

Een abces is een infectie of ontsteking van de lederhuid. De lederhuid is de verbindingslaag tussen het hoefbeen (bot) en de hoefcapsule (de buitenkant). Het immuunsysteem van het paard reageert door witte bloedcellen naar het aangetaste weefsel te sturen. Deze verzamelen al het aangetaste weefsel en sluiten dit in. Er ontstaat een met etter gevulde zwelling, die bestaat uit witte bloedcellen, vloeibaar gemaakt aangetast weefsel en eventueel bacteriën. En die etter wordt door het lichaam afgevoerd, via de weg met de minste weerstand: richting de kroonrand, richting de hoefballen of richting de grond.

Abcessen kunnen in de teen, aan de hielen, ter hoogte van de straalpunt ontstaan maar ook aan de hoefballen. De ene plek is al wat pijnlijker dan de andere. Dit komt omdat de hoef bijzonder compact gepuzzeld is en er weinig plek over is voor een bal etter die zich tussen alle structuren wringt.

Wat zijn de symptomen van een blein?

Het plotse manken van de ene dag op de andere. Zelfs met volledig ontlasten van de bewuste hoef. Of zelfs vreemd balanceren in stap op de bewuste hoef.
Digitale pulsatie die gemakkelijk te voelen is (zoek deze met je vingers, niet met je duim) aan de onbelaste hoef. Als je een pulsatie voelt aan meerdere hoeven, heb je eerder te maken met hoefbevangenheid.
Gloeiende punt-warmte te voelen met blote hand op de hoefwand of zool.
Opgezet dik onderbeen (vergelijkbaar met stalbeen) of opgezette koot/kogel regio.
In ernstige gevallen kan zelfs een algemene temperatuursverhoging (koorts) voorkomen.

Soms is het ook mogelijk om redelijk accuraat met een visiteertang de plek van het abces vast te stellen. Met kleine kneepjes kan de hoef afgegaan worden.

Wat is de oorzaak van een blein?

Er zijn verschillende oorzaken voor abcesvorming die we kunnen onderverdelen in 2 soorten.

1) door een bacteriële infectie van buitenaf. Dit kan door een wonde zijn of een vreemd object zoals een steentje, nagel (spijker of schroef), glas- of metaalsplinter … dat zich in de hoef heeft weten te nestelen en daar de ontsteking is begonnen. Als je regelmatig de hoeven grondig proper maakt dan is dat risico niet zo heel hoog.

Het kan ook dat er bacteriën via barsten in de hoefwand zich in de lederhuid hebben kunnen nestelen. Diepe barsten zijn dus ook best te voorkomen!

2) meer voorkomend: het lichaam ruimt ernstig beschadigd weefsel op. Weefsel beschadigt doordat het bijvoorbeeld onder te hoge druk staat. We noemen dit ook wel kneuzingen. De zool is zachter hoornmateriaal dan de steunsels en de hoefwand. Te lange steunsels die omklappen en zich op of zelfs ín de zool duwen geeft pijnlijke kneuzingen. Maar ook een ongunstige hoefbalans waardoor bijvoorbeeld meer op de teen geland wordt dan de hiel geeft ernstige kneuzingen die op de duur leiden tot abcessen.

3) meer voorkomend: het lichaam ruimt afgestorven weefsel op. Afgestorven weefsel kan voorkomen na hoefbevangenheid en zelfs koliek, of door trauma’s (blessures, wonden, botbreuken, …) waarbij het paard gedurende een lange periode heeft stilgestaan of minder bewogen. Vaak zijn dit grote abcessen die zich onder het volledige het hoefbeen bevinden en enorm pijn doen. Deze subsolaire abcessen laten de volledige zool en soms zelfs de steunsel loskomen nadat ze zijn uitgebarsten.

Er is nog een belangrijk moment dat er verschillende abcessen kunnen ontstaan: na het verwijderen van de hoefijzers. Nadat het hoefijzer eraf gaat, kan het hoefmechanisme eindelijk weer tot volle werking komen omdat de hoef weer kan bewegen. Dat betekent dat de bloedsomloop en de lymfevatenstelsel geactiveerd worden en hun taak gaan doen: opruimen van beschadigd en afgestorven weefsel. Dit kan zelfs al gebeuren na een goede corrigerende bekapping van een hoef met achterstallig onderhoud.

Wat is de aanpak bij een blein of hoefzweer?

De moderne aanpak van een abcess is eigenlijk zo oud als maar kan zijn: we laten het lichaam het werk doen. Het gezonde immuunsysteem van het paard weet exact wat het moet doen en neemt daar de tijd voor die nodig is. Ja, het is lastig om je paard te zien kreupelen maar dit kreupelen is dus ook een normale en natuurlijke bescherming. Als je het lichaam de tijd geeft om het zelf op te lossen, dan is het altijd beter genezen! Dit kan 1 tot soms 2 weken duren.

Staat je paard in een kudde? Zet hem dan even apart. Een kreupel paard kan zich niet zoals gewoonlijk verdedigen en moet dus beschermd worden. Een kleine propere paddock met zicht op de kudde is voldoende. Dan kan je paard nog een beetje bewegen maar ook eventueel rustig liggen.

Van zodra je zeker weet dat er een abces aan het broeden is, mag je starten met weken. Lauw warme badjes met soda helpen het hoornmateriaal zachter maken waardoor het abces, die de weg met de minste weerstand neemt, sneller naar buiten gewerkt kan worden. Ideaal is hiervoor de Tubbease spoelsok. Je kan deze aanlaten op de kleine paddock. Inpakken met Animalintex verband is ook mogelijk.

Pas als de blein heel oppervlakkig zit, kan je een opening maken om de etter eruit te laten. Dit kan de hoefbekapper of dierenarts veilig doen. Je paard zal meestal een zucht van verlichting slaken en meteen erna terug zuiver stappen.

Spoel de opening nog een paar dagen na met een ontsmettingsmiddel en let de komende dagen op dat de uitbraakplek netjes heelt. Uitbraakplekken aan de kroonwand kunnen soms nog gaan ontsteken omdat in regenweer en modder vuil uit de vacht en modder in het uitbraakgat blijven zitten.

Indien het onderbeen alsnog dik wordt, bel je onmiddellijk de dierenarts voor antibiotica. Bloedvergiftiging moet uiteraard voorkomen worden.

Wat doe je vooral niet bij een blein?

Vroegtijdig uitsnijden van bleinen heeft een verhoogd risico op extra complicaties zoals bvb tetanus infectie. Indien je paard niet gevaccineerd is, is dit een reëel risico. Bij het uitsnijden wordt er een grotere wonde gemaakt die blootgesteld is aan de grondbacteriën, mest (waar C.Tetani verhoogd in aanwezig is) en urine.

Ontstekingsremmers (die ook pijnstillend zijn) verhinderen het lichaam in de natuurlijke werking. Het beschadigd en afgestorven materiaal kan niet naar behoren afgevoerd worden en zal dus op een later moment alsnog voor een abces gaan zorgen. Ontstekingsremmers remmen dus de abcesvorming maar van zodra ze uitgewerkt zijn, start het lichaam opnieuw met opruimen. Ze zijn dus zinloos.

Pijnstillers (die meestal ook ontstekingsremmend zijn) geven zodat je alsnog kan rijden met je paard. Als je gaat rijden met je paard, ga je zijn sympatisch zenuwstelsel laten werken (stres, activiteit, beweging) terwijl je paard eigenlijk al zijn energie in de afvoer van het abces moet steken. Je laat dus je paard met rust, zodat je zijn parasympatisch zenuwstelsel (herstel) en dus het immuunsysteem niet hindert.

Na de uitbraak van een blein

De uitbraakplek van het abces aan de kroonrand groeit uit. Het hoorn dat gevormd wordt ter hoogte van de kroonrand duwt de plek, die eruit ziet als een horizontale barst, richting de grond. Hoorn van de hoefwand groeit gemiddeld 8mm per maand dus het duurt wel even voor de barst weggeraspt wordt. Zolang vormt deze barst geen enkel probleem. Tegen dat de barst de hoefrand nadert, rasp ik die tijdig weg om afbreken te voorkomen.

vlnr: de bleinuitbraak is een klein puntje; met een beetje peuteren komt een deel van de grotere kamer bloot te liggen; een aantal weken later haal ik de oude zool weg en kan je zien de ook de hiel losgeslagen is (rode zone). De groene zone is de verse nieuwe zool. Copyright: Barbara Hoekstra

Bij een abces aan de zool of de hielen van de hoef, wordt er na enkele weken en soms paar maanden vaak nog zoolmateriaal afgestoten ter grootte van de volledige abcesholte. Dit trim ik weg van zodra de zool eronder er klaar voor is.

Jij kan helpen door de belasting van de nieuwe, soms nog zachte zool, verminderen. Gebruik hoefschoenen, ga naast je paard wandelen of laat ‘m een paar dagen met rust.

Bronnen

https://www.gezondheidsplein.nl/
Handboek Paardenziekten, in woord en beeld; T. Pavord BVSc, MRCVS, Veltman UItgevers